Hành Trình Khám Phá Triết Lý Thuận Thiên: Từ Rồng Nhà Lý đến Siêu Hình Học
Hành trình triết lý của Như Hồng bắt đầu từ một khoảnh khắc sâu sắc: khi cô chép lại hình tượng rồng triều đại nhà Lý – một biểu tượng văn hóa Việt Nam từ thế kỷ 10. Rồng nhà Lý, với sự đơn giản nhưng đầy uy nghiêm, không chỉ là một hình ảnh nghệ thuật mà còn là một mạch sống, một hơi thở, một trật tự vũ trụ thu nhỏ. Như Hồng nhận ra rằng bất kỳ sự sai lệch nào trong nét vẽ cũng làm mất đi “trật tự, tôn nghiêm, và ngôn ngữ độc đáo” của hình tượng này. Câu hỏi “Tại sao?” đã dẫn cô đến những tầng sâu hơn của triết học và văn hóa.
RỒNG – TẠI SAO – HÀNH TRÌNH BẮT ĐẦU
Thời kỳ nhà Lý là thời kỳ vàng son của Phật pháp tại Đại Việt, đặc biệt với sự phát triển của Thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi – một dòng thiền nhấn mạnh sự giác ngộ qua trực giác, sự đơn giản, và sự hòa hợp với tự nhiên. Tư tưởng của thiền phái này, với sự tập trung vào bản chất nguyên sơ của tâm và sự hợp nhất với vũ trụ, đã trở thành chìa khóa để Như Hồng hiểu sâu hơn về rồng nhà Lý. Hình tượng rồng, với sự đơn giản nhưng đầy uy lực, chính là hiện thân của tinh thần thiền: không phô trương, không thừa thãi, nhưng chứa đựng một trật tự siêu hình – một trật tự phản ánh sự hòa hợp giữa con người, thiên nhiên, và vũ trụ.
Từ nền tảng triết lý Thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Như Hồng tìm đến triết học Platon và ngay lập tức nhận ra sự tương đồng. Platon, trong lý thuyết về các hình thức (Forms), cho rằng thế giới vật chất chỉ là bóng dáng của một thế giới lý tưởng, nơi các hình thức hoàn hảo – như cái đẹp, cái thiện – tồn tại. Rồng nhà Lý, trong mắt Như Hồng, không chỉ là một hình ảnh mà là sự phản ánh của một hình thức lý tưởng: sự đơn giản của nó chính là sự hoàn hảo, là biểu hiện của một trật tự vũ trụ mà Platon gọi là thế giới lý tưởng. Chính sự hiểu biết về ngôn ngữ triết học của thiền phái đã trở thành “bộ mã hóa” giúp Như Hồng đọc hiểu và kết nối với các luồng tư tưởng triết học khác.
Triết Lý Thuận Thiên: Sự Kết Nối Siêu Hình và Vô Hình
Triết lý Thuận Thiên của Như Hồng, qua hành trình khám phá này, không chỉ là sự thuận theo tự nhiên theo nghĩa thông thường (như tôn trọng thiên nhiên), mà là sự hòa điệu với những rung động vô hình của vũ trụ – một khái niệm siêu hình sâu sắc. Cô tin rằng mỗi hành động, mỗi sự tồn tại trong thế giới vật chất đều tạo ra những chuyển động vô hình, mở ra những thế giới trừu tượng khác, song song và vận động không ngừng. Ví dụ, khi một người phụ nữ trong tà áo tứ thân bước đi, khoảng trống phía sau bước chân của cô ấy không chỉ là không gian vật lý mà là một cánh cửa dẫn đến những thực tại siêu hình, nơi muôn vàn thế giới khác tồn tại, giao thoa, và chịu tác động của chuyển động đó.
Quan điểm này của Như Hồng có sự tương đồng với siêu hình học của Henri Bergson, người nhấn mạnh rằng thực tại là một dòng chảy liên tục của thời gian và chuyển động (duration). Bergson cho rằng chúng ta thường nhận thức thực tại qua các khái niệm tĩnh, nhưng bản chất của sự sống là sự vận động không ngừng, chỉ có thể cảm nhận qua trực giác. Trong nghệ thuật của Như Hồng, sự chuyển động vô hình này được thể hiện qua các hình khối và màu sắc trong tranh: chúng không tĩnh lặng mà dường như đang “chảy”, giống như một dòng sông vũ trụ, phản ánh nhịp đập của thực tại theo cách của Bergson.
Tinh thần tranh sumi-e Nhật Bản cũng hiện hữu trong triết lý Thuận Thiên của Như Hồng. Trong sumi-e, khoảng trống là nơi chứa đựng tiềm năng sáng tạo vô hạn, là không gian để người xem cảm nhận cái vô hình. Như Hồng áp dụng ý niệm này khi nhìn nhận khoảng trống trong nghệ thuật và cuộc sống: đó không phải là sự thiếu vắng mà là nơi các thế giới siêu hình vận động và sinh sôi. Cuối cùng, khám phá của Masaru Emoto về “Những tinh thể nước” – nơi nước phản ứng với rung động của ý niệm và cảm xúc – củng cố niềm tin của Như Hồng rằng mỗi rung động vô hình đều có sức mạnh tạo nên những thực tại mới. Mỗi tác phẩm của cô, từ tranh đến thiết kế, là một “tinh thể nghệ thuật”, nơi rung động của văn hóa Việt và triết lý Thuận Thiên được kết tinh.
Triết Lý Thuận Thiên và Văn Hóa Việt: Sự Kết Nối với Quá Khứ và Tương Lai
Triết lý Thuận Thiên của Như Hồng không chỉ là một khái niệm siêu hình mà còn là sự kết nối sâu sắc với văn hóa Việt. Từ hình tượng rồng nhà Lý, cô nhận ra rằng văn hóa Việt, dù đơn giản, luôn chứa đựng một trật tự siêu hình – một sự hòa hợp giữa con người, thiên nhiên, và vũ trụ, đúng như tinh thần của Thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi. Trong nghệ thuật của mình, Như Hồng tái hiện văn hóa Việt qua các hình khối trừu tượng, các mảng màu gợi lên ký ức núi rừng, dòng sông, và cánh đồng, nhưng được nhìn qua lăng kính đương đại. Đây là cách cô tôn vinh quá khứ mà không để nó bị lãng quên, đồng thời đưa nó vào đời sống hiện đại một cách rực rỡ.
